Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl – Diweddariad i Randdeiliaid (Mai)
Mae Bwrdd y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl yn darparu mecanwaith cydweithredol cryf ar gyfer cyfeirio a chyflawni amcanion yn unol â blaenoriaethau cenedlaethol a rennir. Mae Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru (a elwid gynt yn Weithrediaeth GIG Cymru), Llywodraeth Cymru, byrddau iechyd, awdurdodau iechyd arbennig, y Trydydd Sector a rhanddeiliaid allweddol eraill yn y sector iechyd meddwl wedi'u cynrychioli ar y fforwm. Mae’r diweddariad hwn yn crynhoi’r gweithgarwch allweddol a drafodwyd yng Nghyfarfod Bwrdd y Rhaglen ym mis Mai 2025.
Y ddiweddaraf ar y rhaglen
Rhoddodd Ciara Rogers, Cyfarwyddwr Cenedlaethol Iechyd Meddwl, Anabledd Dysgu a Niwroamrywiaeth ym Mherfformiad a Gwella GIG Cymru, yr wybodaeth ddiweddaraf am rai o'r datblygiadau allweddol ers cyfarfod diwethaf Bwrdd y Rhaglen. Mae Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant 2025-35 a Strategaeth Atal Hunanladdiad a Hunan-niweidio 2025-35ill dau wedi cael eu cyhoeddi, ac maent yn darparu cyfeiriad polisi cryf iawn yng Nghymru. Mae'r ddwy strategaeth wedi derbyn llawer o adborth cadarnhaol ac wedi bod yn denu diddordeb rhyngwladol. Mae cynllunio eisoes ar y gweill ynghylch sut rydym yn gweithio gyda'r GIG a'n partneriaid rhanddeiliaid allweddol yng Nghymru i gyflawni'r uchelgeisiau a amlinellwyd, yn enwedig i gefnogi Datganiad Gweledigaeth 4 o'r strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant.
Cyflwynwyd y Rhaglen Strategol ar gyfer cynlluniau Iechyd Meddwl ar gyfer 2025/26 ac mae'n cyd-fynd â Fframwaith Cynllunio GIG Cymru, Fframwaith Perfformiad GIG Cymru, Llythyr Cylch Gwaith Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru, a Chynlluniau Cyflawni ar gyfer y Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant a'r Strategaeth Atal Hunanladdiad a Hunan-niweidio. Nodau strategol y rhaglen ar gyfer 2025/26 yw:
- Gwella perfformiad yn erbyn metrigau perfformiad iechyd meddwl cenedlaethol
- Gwella mynediad, profiad a chanlyniadau ar draws yr holl wasanaethau iechyd meddwl drwy weithredu'r model mynediad agored hyblyg
- Gwella diogelwch ym maes gwasanaethau iechyd meddwl gofal eilaidd
- Gwella iechyd corfforol pobl sydd â phroblemau iechyd meddwl hirdymor
Cefnogir pob un o'r nodau strategol gan nifer o gamau gweithredu a fydd yn cael eu cyflawni gan swyddogaethau Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru, gan gynnwys y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl, Perfformiad a Sicrwydd, ac Ansawdd, Diogelwch a Gwella. Maent hefyd yn cael eu cefnogi gan alluogwyr allweddol gan gynnwys cynllunio strategol, sicrwydd ac ymyrraeth, ymchwil a thystiolaeth, gweithredu system rheoli ansawdd a chefnogaeth gref o ran cyfathrebu ac ymgysylltu. Bydd y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl yn parhau i roi diweddariadau rheolaidd drwy gydol y flwyddyn ynghylch sut mae'n cyflawni yn erbyn y nodau strategol. Gwneir hyn drwy fecanweithiau adrodd ffurfiol yn ogystal â gweithgaredd cyfathrebu ac ymgysylltu.
Myfyrdodau ar Gyfnewidfa Arweinyddiaeth Iechyd Meddwl Cymru
Myfyriodd cydweithwyr ar Fwrdd y Rhaglen ar weithgarwch a gynhaliwyd drwy gydol mis Mawrth ac Ebrill fel rhan o Gyfnewidfa Arweinyddiaeth Iechyd Meddwl Cymru. Cymerodd arweinwyr iechyd meddwl, a oedd yn cynrychioli nifer o sectorau, ran mewn cyfres o ddigwyddiadau a gynlluniwyd i sefydlu mwy o gysylltedd ymhlith partneriaid i lunio dyfodol cymorth iechyd meddwl yng Nghymru.
Mae arweinwyr mewn amrywiaeth o rolau, ac ar draws rhwydwaith amrywiol o randdeiliaid wedi cymryd rhan mewn nifer o gyfleoedd cyfnewid gwybodaeth a ddaeth i ben gyda chynhadledd a gynhaliwyd yn Aberystwyth.
Gwnaeth aelodau Bwrdd y Rhaglen, yr aeth llawer ohonynt i’r digwyddiadau, sylwadau ar yr egni a’r brwdfrydedd dros newid a grëwyd, yn ogystal â chyfranogiad amrywiol rhanddeiliaid. Roedd cydweithwyr yn hynod falch o'r momentwm y mae'r digwyddiadau wedi dechrau ei greu o amgylch cyflawni'r Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant 2025-35 newydd, a chanmolwyd cryfder yr arweinyddiaeth genedlaethol a ddangoswyd mewn ffordd gydgysylltiedig.
Datblygu Bwrdd Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl
Cyn Cynhadledd Cyfnewidfa Arweinyddiaeth Iechyd Meddwl Cymru yn Aberystwyth, manteisiodd aelodau Bwrdd y Rhaglen ar y cyfle gwerthfawr i gyfarfod wyneb yn wyneb ar gyfer sesiwn ddatblygu a arweiniwyd gan Avanti Change.
Trafododd yr aelodau fanteision presennol a phosibl Bwrdd y Rhaglen,sy’n cynnwys:
- Archwilio tystiolaeth i wella canlyniadau
- Cefnogi a dylanwadu ar newid, a gwelliannau mewn ansawdd a diogelwch
- Cefnogi rhoi egwyddorion ar waith
- Arweinyddiaeth system gyfan, stiwardiaeth, her, craffu a sicrwydd
- Gwella iechyd meddwl a llesiant ar gyfer poblogaeth Cymru
- Mecanwaith sy'n hybu ac yn hwyluso gwrando a deall
Un o brif bethau a ddysgwyd o'r sesiwn oedd uchelgais i feithrin mwy o gyfranogiad gan uwch arweinwyr ar lefel y Bwrdd/Gweithrediaeth - mewn byrddau iechyd a sefydliadau eraill sydd wedi'u cynnwys yn aelodaeth Bwrdd y Rhaglen - er mwyn cryfhau ymhellach y gallu i wneud penderfyniadau a chyflawni. Roedd Bwrdd y Rhaglen hefyd yn awyddus i ailasesu strwythurau cyflawni presennol yn y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl, yn unol â'r cyfeiriad polisi newydd yng Nghymru a ddangosir drwy'r Strategaeth Iechyd Meddwl a Llesiant newydd.
Cyflwynodd Ciara Rogers, Cyfarwyddwr Cenedlaethol Iechyd Meddwl, Anabledd Dysgu a Niwroamrywiaeth, Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru, gynnig drafft ar gyfleoedd i fireinio llywodraethu'r rhaglen i adlewyrchu blaenoriaethau cenedlaethol sy'n esblygu, mewn ffordd sy'n adlewyrchu symudiad i fodelau mynediad agored o gefnogaeth iechyd meddwl. Mae’n gwella gwerth ymchwil, tystiolaeth a phrofiad bywyd wrth ddylunio a chyflwyno darpariaeth iechyd meddwl yn genedlaethol. Byddai'r addasiadau arfaethedig hefyd yn gweld mwy o gyfranogiad gan uwch arweinwyr mewn byrddau iechyd a sefydliadau allweddol eraill ym Mwrdd y Rhaglen. Bydd yr uchelgeisiau beiddgar i symud i gefnogaeth iechyd meddwl mynediad agored, hyblyg sy'n canolbwyntio ar adferiad yng Nghymru yn ymgymeriad sylweddol gydag effeithiau enfawr ar brofiad a chanlyniadau cleifion – a fydd yn parhau i esblygu mecanweithiau cyflawni mewn ffordd ddeinamig ac addasadwy yn allweddol i lwyddiant.
Cytunodd a chefnogodd Bwrdd y Rhaglen y newidiadau arfaethedig a chafwyd cais gan aelodau i'r newidiadau hyn gael eu gweithredu'n gyflym er mwyn cynnal momentwm mewn perthynas â thrawsnewid yn y maes hwn. Yn yr wythnosau nesaf, bydd gwaith pellach yn cael ei wneud i wireddu'r cynlluniau, a bydd diweddariad pellach ar y manylion yn cael ei ddarparu maes o law.
Cytunwyd hefyd y dylid adolygu'r strwythurau llywodraethu newydd yn rheolaidd i sicrhau eu bod yn cael yr effaith a ddymunir. Dylai cydweithwyr nodi y bydd y newidiadau hyn yn berthnasol i'r strwythurau cyflawni cenedlaethol o dan y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl ym Mherfformiad a Gwella GIG Cymru yn unig, ac nid ydynt yn berthnasol i sefydliadau/rhaglenni cenedlaethol eraill nac i strwythurau lleol. Bydd Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru yn gweithio'n agos gyda byrddau iechyd a rhanddeiliaid allweddol eraill yn y misoedd nesaf i gefnogi cynllunio lleol mewn perthynas â gweithredu cymorth iechyd meddwl mynediad agored, hyblyg sy'n canolbwyntio ar adferiad.
Model ymyrraeth gynnar ym maes anhwylderau bwyta
Cyflwynodd y Rhwydwaith Gweithredu Clinigol Anhwylderau Bwyta bapur ar fodel arfaethedig ar gyfer ymyrraeth gynnar ym maes anhwylderau bwyta. Gofynnodd am gefnogaeth gan aelodau i symud ymlaen gyda chynlluniau gweithredu ar gyfer Model Pwrpasol. Rhoddodd cydweithwyr ddiweddariad ar ddatblygiad y gwaith hyd yma, a oedd yn cynnwys y gwahanol opsiynau a archwiliwyd a'r broses arfarnu. Cydnabuwyd ei bod wedi bod yn daith heriol i gyrraedd y pwynt hwn gyda chonsensws ar ffordd genedlaethol ymlaen sy'n creu mwy o degwch, wrth barhau i gynnwys a chefnogi dewis lleol.
Yn dilyn trafodaeth, penderfynwyd rhoi’r gorau i’r penderfyniad i ganiatáu i aelodau byrddau iechyd geisio sicrwydd pellach gan eu timau lleol ynghylch sut y gallai gweithredu’r model newydd edrych mewn cyd-destunau lleol.
Nawr, mae Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru wedi ymgysylltu ymhellach ag uwch arweinwyr ar draws gwasanaethau iechyd meddwl yng Nghymru. Er bod cytundeb eang ynghylch llawer o'r egwyddorion, mae amrywiad o hyd mewn barn ynghylch a ddylid gweithredu Model Pwrpasol neu Fodel FREED (cynllun ymyrraeth gynnar gyflym ar gyfer anhwylderau bwyta).
Mae Bwrdd y Rhaglen wedi ystyried yr opsiynau sydd ar gael yn ofalus ac wedi cydnabod bod pob bwrdd iechyd yng Nghymru yn cynnig gwasanaethau mewn gwahanol ffyrdd a chyda chyd-destunau lleol penodol. Fodd bynnag, er mwyn lleihau amrywiad a gwella profiad a chanlyniadau i bobl yng Nghymru, cytunodd Bwrdd y Rhaglen nad oedd peidio â gweithredu yn opsiwn.
Cyflwynodd Chris O'Connor, Arweinydd Clinigol yn y Rhaglen Strategol ar gyfer Iechyd Meddwl, awgrymiadau i barhau i gwblhau set genedlaethol o egwyddorion gyda'r bwriad o weithio gyda byrddau iechyd i'w gweithredu'n lleol. Mynegodd aelodau Bwrdd y Rhaglen farn bod Perfformiad a Gwelliant GIG Cymru wedi ymgysylltu’n dda â gwasanaethau lleol a rhanddeiliaid allweddol (gan gynnwys Coleg Brenhinol y Seiciatryddion a Beat Eating Disorders) ynghylch yr opsiynau posibl a bod y sail dystiolaeth yn glir. Mae angen gwneud penderfyniad nawr ynghylch gweithredu gyda'r Cyfarwyddwyr Gweithredol perthnasol mewn byrddau iechyd. Bydd Cyfarwyddwyr Gweithredol yn ymgymryd â llywio'r camau nesaf a fydd yn cael eu hadrodd yng nghyfarfod nesaf y Bwrdd Rhaglen.
Diolchodd yr aelodau i'r Rhwydwaith Gweithredu Clinigol Anhwylderau Bwyta am eu gwaith ynghylch y cynigion hyn mewn cyd-destun mor heriol.